W październiku 2020 roku Europejska Rada Optometrii i Optyki (ECOO) opublikowała nowy „Blue Book” – przegląd statystyk i informacji pod tytułem „Kierunki w optyce i optometrii – porównanie danych europejskich” (Trends in optic and optometry – comparative European data). Jest to już czwarte wydanie jedynego źródła danych porównawczych dotyczących optyków i optometrystów w Europie. Pełen tekst wydany w języku angielskim dostępny jest na stronie ECOO w formie PDF www.ecoo.info/2020/10/ecoo-blue-book-2020. Poniższe streszczenie ma na celu zainteresowanie czytelników informacjami zawartymi w „Blue Book”.
Dokument ten zawiera dane dotyczące rozpowszechnienia i znaczenia zawodu optyka i optometrysty (lub odpowiedników) w krajach europejskich, ich statusu i zakresu wykonywanych praktyk, roli w zapewnieniu zdrowia publicznego oraz poziomu kształcenia i szkoleń. Informacje zbierane są poprzez ankiety przeprowadzane przez stowarzyszenia branżowe w 22 krajach członkowskich ECOO i 9 krajach niezrzeszonych. Jako punkt odniesienia przyjęto globalny model zakresu praktyki oparty na kompetencjach (Global Competency-Based Model of Scope of Practise) opracowany przez Światową Radę Optometrii (World Council of Optometry, WCO).
Chociaż istnieje kilka różnic między krajami, to zakres praktyki podlega ciągłym zmianom. W niektórych krajach specjaliści mogą używać farmaceutyków do diagnostyki, w innych optometryści zdobyli uznanie lub są w trakcie zatwierdzania ich zawodu, który w większości przypadków należy do kategorii zawodów medycznych. W najbardziej rozwiniętych krajach zmierza się również w kierunku prowadzenia terapeutycznego zakresu praktyki. Po raz pierwszy w „Blue Book” pojawiły się dane o tym, czy optometryści mogą badać wzrok i przepisywać okulary dzieciom.
Pomimo tych różnic standardowe badanie wzroku jest podobne w całej Europie, a regulowane jest głównie przez specjalistyczne wytyczne.
Ponadto w dokumencie znajduje się informacja, że na przestrzeni lat liczba specjalistów w Europie nie ulega znaczącym zmianom. W Polsce ilość poszczególnych specjalistów na 10 tys. mieszkańców kształtuje się następująco:
- optyk okularowy: 1,05,
- optometrysta: 0,39,
- lekarz okulista: 1,24
W większości krajów europejskich państwowe systemy opieki zdrowotnej finansują badanie wzroku pacjentów jedynie w przypadku, gdy zostało wykonane przez lekarza. W praktyce jednak w ponad połowie krajów badania prowadzone są przez różnych specjalistów. Warto też zaznaczyć, że może to wynikać z konieczności dostępu do podstawowej opieki z zakresu ochrony wzroku. Tylko w Polsce 53% społeczeństwa nosi okulary, a 4,4% – soczewki kontaktowe.
Liczba absolwentów optyki i optometrii również jest stabilna – w Polsce co roku kończy edukację około 300 studentów z zakresu optyki okularowej i 260 z zakresu optometrii. Jedną z ciekawszych obserwacji, jaką w kluczowych wnioskach przytacza ECOO, jest to, że w niektórych krajach implementacja wystandaryzowanych modeli edukacyjnych w jednostkach kształcących specjalistów jest często na bardziej zaawansowanym poziomie niż ustawowa regulacja zawodu.
Poza danymi dotyczącymi specjalistów „Blue Book” zawiera również dane dotyczące punktów sprzedaży detalicznej. Polska znajduje się w grupie 20% przebadanych przez ECOO krajów, w których właściciel salonu optycznego lub gabinetu optometrycznego nie musi spełniać żadnych wymagań dotyczących wykształcenia. W podobnej sytuacji są jeszcze Belgia, Malta, Niderlandy, Estonia i Szwecja. W pozostałych krajach na terenie Europy istnieje wymaganie przynajmniej zatrudnienia wykwalifikowanych specjalistów ochrony wzroku. Liczba punktów sprzedaży i praktyk w Polsce przypadających na 10 tys. mieszkańców to 1,26.
Prezes ECOO, dr Cindy Tromans, zauważyła, że pomimo osiągniętych znacznych postępów ugruntowanie pozycji optyków i optometrystów w Europie jako podstawowej opieki zdrowotnej wymaga nadal wytężonej pracy. Inwestycja w dobrze wykształconych i wykwalifikowanych pracowników może zapewnić wcześniejszy dostęp do podstawowej opieki i szybszą diagnostykę chorób oczu. Pandemia COVID-19 pokazała, że optycy i optometryści mogą przyczynić się do odciążenia systemu opieki zdrowotnej i zapewnienia ciągłości opieki okulistycznej. Okazuje się również, że specjaliści tych dwóch zawodów w różnych krajach są gotowi do podjęcia takiego wyzwania.
Sekretarz generalny ECOO Fabienne Eckert zauważa, że dostarczając jasny obraz zapotrzebowania na usługi w zakresie ochrony wzroku i obecnego stanu optometrii i optyki w Europie, ECOO może pomóc ustawodawcom w podjęciu decyzji odnośnie regulacji tych dwóch zawodów. „Blue Book” jest również cennym źródłem informacji dla członków ECOO, z którymi prowadzona jest współpraca na rzecz harmonizacji standardów klinicznych i edukacyjnych w Europie.
Tłumaczenie: Justyna Iżykowska
